Борба камуфлирана во танц: Им помогна на робовите во ослободувањето, а денес е инспирација за ММА борците

„Рацете не се користат, ги ставате на подот и замавнувате со ногата во воздух за да го удрите противникот. Можам да ти покажам. Не грижи се, нема да те повредам“, му објасни Конор Мекгрегор, ирски борец и ММА ѕвезда, на познатиот американски водител Конан О’Брајан за време на гостувањето во емисијата пред неколку години. „Те молам немој, ќе умрам уште пред да ме удриш“, одговори тој додека публиката навиваше од смеа.

Љубителите на боречките вештини и/или бразилската култура веќе знаеја за што се работи. Но, многумина кои никогаш порано не слушнале за Капоира станаа заинтригирани. Што е боречка вештина која наликува на танц, а ја измислиле робови?

Капоира има свои корени во темната страна на историјата

Европа конечно излезе од темнината на средниот век во 16 век. Трговијата и уметничкото творештво цветаат, градовите се развиваат, се поставуваат темелите на современиот свет. Бродовите и флотите одат на долги патувања, враќајќи се со навестувања за нов свет. Но, исто како и во онаа популарната „додека еден ден не се стемни, а другиот не осамнува“, африканските робови беа другата страна на историскиот медал.

Донесени во Бразил како дел од „атлантската трговија со робови“, робовите беа принудени да работат на плантажи за кафе, тутун и памук, како и во рудници, полиња со ориз и домаќинства како слуги.

Отсечени од своите домови и куќи, со себе го земаа само она што го имаа внатре – нивниот јазик, спомени, обичаи, песни, ора… Меѓу нив беше и т.н. N’Golo, боречки ритуал чии движења се инспирирани од ненадејното и енергично грчење на нозете кај зебрите и сличните животни. Се верува дека овој Н’Голо е претходник на Капоира. Но, зошто овие вештини се важни во приказната за робовите (или обратно)?

Падна сила и неправда

Принудени во очајни и нехумани услови, дискриминирани и тепани, робовите честопати се обидуваа да се побунат и да побегнат. Некои од нив успеаја во тоа – за што сведочи т.н. quilombo, живеалишта во дождовни шуми основани од робови бегалци, чие име во превод значи „воен логор“. Тие прифатија други избегани робови, но дури и некои Европејци кои бегаат од владеењето на христијанските екстремисти.

Бидејќи немаа ресурси, робовите се потпираа на кражба на храна и повремени напади на колонијални населби. Ова предизвика одмазда, најмногу од португалската армија. Но, борбата против робовите не беше лесна бидејќи тие возвраќаа со „чудна одбранбена техника“ од која „потешко е да се одбрани од холандските напаѓачи“.

Тоа беше Капоира, за која се верува дека е родена токму во овие воени логори. Тие ја развија со комбинирање на елементи на африканската (се сеќавате на Н’Голо?), бразилската и португалската култура. Специфично за оваа техника било што при нанесување удар не се користеа рацете.

The boys practice their kicks.

Португалците донесоа закон со кој се забранува Капоира – секој што ќе биде фатен на „тренинг“ ќе биде физички казнет. За да избегнат казна, (поранешните) робови почнаа да ја практикуваат оваа вештина меѓу себе камуфлирајќи ја во танц. Тие би формирале круг во кој двајца борци (извинете, танчери!) ќе вежбаат еден со друг додека остатокот од тимот ги бодри. Гледајќи оддалеку, робовладетел ќе се увери дека се работи за примитивна племенска глупост или оро и ќе замавне со раката не знаејќи дека наскоро ќе добие замав…

Од забрането танцување до центарот на вниманието на светските рингови

Со текот на времето, дури и ропството беше укинато – во Бразил во 1888 година – но Капоира остана забранета. Можеби сега повеќе од порано бидејќи неговиот потенцијал го реализираа и криминалци кои почнаа да ангажираат мајстори на Капоира да ја вршат работата. По укинувањето на ропството, тие се најдоа на улица, без работа и покрив над главата. Беше потребен уште половина век за овој боречки танц (или танцова борба) да добие повеќе позитивни конотации во јавноста.

Дури во 1940 година Капоера беше легализирана во Бразил, а во 1970-тите беше призната како официјален спорт и почна да се шири низ светот. Денес се изучува во основните и средните училишта, колеџите, полициските академии. Исто така е дел од нематеријално наследство на УНЕСКО.