„Играње“ со нуклеарното оружје: Што би значело употребата на тактичко нуклеарно оружје за светот?

Коментирајќи ја можноста рускиот претседател Владимир Путин да ја реализира заканата од употреба на нуклеарно оружје, или како одмазда или како очајнички потег, професорката по меѓународни односи на Универзитетот Браун, Нина Таневалд, изјави за Scientific American за последиците за остатокот од светот. Со други зборови, се обидува да открие дали употребата на тактичко наместо стратешко нуклеарно оружје ќе доведе до Трета светска војна.

Откако Русија ја започна својата инвазија на Украина на 24 февруари, рускиот претседател Владимир Путин издаде наредба да се зголеми нивото на подготвеност на руските нуклеарни сили, истовремено заканувајќи им се на западните земји со нуклеарна одмазда доколку интервенираат во конфликтот. Очигледната агресија врз Украина ја шокираше Европа и светот. И додека таа војна е трагедија за Украина, таа исто така ги открива границите на зависноста на Западот на нуклеарното одвраќање, рече Таневалд.

Огромна деструктивна моќ

Сепак, никој не треба да замисли дека има смисла да се користи тактичко нуклеарно оружје, пишува Таненвалд. Термонуклеарна експлозија од која било големина поседува огромна разорна моќ. Дури и нуклеарното оружје со „ниска моќност“ (0,3 килотони) би предизвикало многу поголема штета од конвенционалните експлозиви.

За графички приказ, интерактивната страна NUKEMAP, дизајнирана од нуклеарниот историчар Александар Велерштајн, ви овозможува да ги симулирате ефектите од нуклеарна експлозија од која било големина каде било на планетата.

Според истата интерактивна страница и симулација, детонирањето на боева глава од пет килотони над плоштадот во Скопје, целосно ќе го израмни центарот на градот, опфаќајки ги и населбите Карпош, Водно, Кисела Вода, Капиштец, Гази Баба како и многу други. Значи, станува збор за „само“ пет килотони. Поголема детонација би имала уште пострашни последици, сосема незамисливи од нашата сегашна перспектива.

Употребата на тактичко нуклеарно оружје би ги предизвикала сите ужаси на Хирошима, иако веројатно во помал обем. Тактичкото нуклеарно оружје би произвело огнена топка, ударни бранови и смртоносно зрачење што би предизвикало долгорочна штета на здравјето на преживеаните. Радиоактивните падови би ги загадиле воздухот, почвата, водата и снабдувањето со храна. Украинците веќе знаат сличен исход поради катастрофалното топење и експлозија на нуклеарниот реактор во Чернобил во 1986 година.

Тактики за одвраќање – позитивни и негативни страни

Одвраќањето се однесува на идејата дека поседувањето нуклеарно оружје ја штити нацијата од напад, преку заканата од ужасна одмазда. Овој концепт е широко заслужен за спречување војна меѓу Соединетите Држави и Советскиот Сојуз за време на таканаречениот период на Студена војна.

Сепак, руската инвазија на Украина фрла остро светло на негативните страни на оваа стратегија. Најочигледно е дека Путин користи нуклеарно одвраќање не за да ја заштити Русија, туку за да има основа во агресијата против Украина. Руското нуклеарно оружје го одвраќа Западот да интервенира со конвенционалните воени сили за одбрана на Украина.

Од друга страна, нуклеарното оружје на НАТО најверојатно ќе ја одврати Русија од ширење на војната во земјите на НАТО како Полска, Романија или балтичките земји.

Затоа, нуклеарната рамнотежа на теророт веројатно ќе ја одврати пошироката европска војна, но ја остава Украина да се бори со ограничена поддршка и на крајот може да биде проголтана. Генерално, државите на НАТО не изгледаат убедени во нивното признаено нуклеарно одвраќање. Тие сè уште се загрижени за (далечната) можност за руски конвенционален напад надвор од Украина, истакнува Таневалд.

Путин сака да мавта со нуклеарно оружје

Сепак, ова не е прв пат Путин да мавта со нуклеарно оружје. Тој го стори истото во 2014 година за време на руската инвазија на Крим, кога руските лидери отворено зборуваа за ставање на нуклеарно оружје во состојба на подготвеност. Русија во 2015 година им се закани на данските воени бродови со нуклеарно оружје доколку Данска се приклучи на системот за противракетна одбрана на НАТО.

Путин, очигледно, сака да мавта за своето нуклеарно оружје како потсетник на Западот дека Русија е сè уште голема сила. Во актуелната криза, Путин јасно сака САД и НАТО да знаат дека доколку Западот интервенира со воена сила во име на Украина, тој би можел да посегне по своето таканаречено тактичко (нестратешко) нуклеарно оружје, предупредува Таневалд.

Тактичка, стратешка … дали во основа има разлика?

Во светот на нуклеарното оружје, тактички значи исклучително голема количина на експлозивна енергија, а стратешки уште повеќе. Повеќето нуклеарни оружја денес имаат променлив ефект, или т.н. „dial-a-yield“, обезбедувајќи одредена количина на експлозивна енергија која може да варира од дел од килотон до неколку мегатони.

На пример, најновата американска верзија на нивната нуклеарна бомба Б61 може да ослободи 0,3, 1,5, 10 или 50 килотони експлозивна енергија. За споредба, бомбата во Хирошима беше околу 15 килотони.

Русија во својот арсенал има околу 4.500 нуклеарни боеви глави. Од нив, најголемите сили, „стратешки“ оружја, се распоредени на подморници, бомбардери и интерконтинентални балистички ракети.

Но, Русија поседува и околу 2.000 тактичко нуклеарно оружје складирано во магацини низ целата земја, развиени за употреба против војници и објекти на мала област или во ограничен ангажман. Таквото оружје може да се монтира на истите ракети со краток дострел што Русија во моментов ги користи за бомбардирање на Украина, како што е балистичката ракета Искандер, која има дострел од околу 500 километри.

„Тактичкото нуклеарно оружје постои затоа што секоја страна се плаши дека ќе биде одвратена од користење стратешко нуклеарно оружје за уништување на големите градови, поради нивната огромна деструктивност. Со намалувањето на нуклеарното оружје и попрецизното таргетирање, нивната употреба станува позамислива. Парадоксално, иако ова ги прави заканите за одвраќање поверодостојни, исто така го прави таквото оружје попримамливо да се користи прво, а не само како средство за одмазда.“, истакнува Таненвалд.

За жртвите, семантиката на „тактичка или стратешка“ би била најмалку важна

На крајот на краиштата, никој не знае дали употребата на тактичко нуклеарно оружје ќе предизвика целосна нуклеарна војна, но ризикот од ескалација е многу реален. На жртвите на нуклеарен напад веројатно најмалку би им било важно дали се работи за тактички или стратешки нуклеарен напад, истакнува Таневалд.

Во сведочењето пред Комитетот за вооружени служби на Претставничкиот дом на САД на 6 февруари 2018 година, тогашниот секретар за одбрана на САД Џејмс Матис рече дека мисли дека „не постои такво нешто како тактичко нуклеарно оружје. Секое нуклеарно оружје што се користи во секое време е стратешка промена во играта“.