5 извонредни изуми на Маите кои ќе ве изненадат

Маите се една од најпознатите цивилизации во Мезоамерика, кои поседуваат аура од мистерии и тајни. Маите зад себе оставија неверојатни изуми кои не се помалку импресивни од нивните древни камени градови и пирамиди.

Откриле неверојатни работи.

Античките Маи постоеле од 2600 п.н.е. во денешно Мексико и Централна Америка пред доаѓањето на Шпанците во 16 век. Тие биле надарени архитекти, занаетчии, инженери и научници чии доктрини се засноваа првенствено на науката и космологијата. Прочитајте за да дознаете за пет извонредни достигнувања на нивната цивилизација кои го издржале тестот на илјадници години и стигнале до нашето време.

Кога шпанските конквистадори првпат ги истражувале внатрешните планински патеки кои водат низ источна Гватемала во Хондурас, тие во своите дневници и патописи напишале шокантни и неверојатни глетки. Меѓутоа, во меѓувреме, тие, без да знаат, ја открија најразвиената цивилизација што некогаш постоела во Новиот свет.

Во својата книга „Запознајте ги Маите“ (1963), стр. 9 Чарлс Галенкамп детално го опишува шпанското откритие:

„Во огромната пустина најдоа блескави камени градови со високи пирамиди со рамни врвови, украсени храмови, палати и брани… Хрониките раскажуваат за сложени ритуали што ги изведувале свештеници облечени во наметки од кожа на јагуар, покривки со светло обоени кецални пердуви и накит од злато и полиран жад и очајни битки против легии стрелци и копјаџии под команда на богато облечени поглавари“.

Други значајни достигнувања на оваа цивилизација вклучуваат сложена архитектура, астрономија, уметност, нивниот уникатен календар и систем на пишување и математички модели.

5. Концептот на нула

Првиот неверојатен изум на Маите беше нивниот единствен систем на броеви. Иако Маите создадоа свој начин на броење, тие не беа сами во овој изум. Всушност, повеќето човечки култури, дури и кои датираат од праисторијата, имале барем некое основно разбирање за бројките. Меѓутоа, во генијалниот броен систем на Маите постои една математичка идеја која претходи на секоја друга цивилизација: концептот на нула. Оваа идеја била независно развиена и во Античка Индија, чии трговци подоцна им ја пренеле на Арапите, а тие потоа, по векови развој на алгебрата и развојот на арапските броеви, го донеле ова најголемо откритие во Европа во средниот век. Но, според Галенкамп, „Маите користеле нула во својата математика долго пред арапските инвазии на Европа, претставувајќи ја во нивните натписи како морска школка, отворена дланка или еден од неколкуте глифи во форма на човечки глави“. (стр. 39).

Броевите од 1 до 19 потоа беа илустрирани како ленти и точки што ја претставуваат вредноста на 5 и 1. Додека броевите над 19 беа напишани во вертикални колони, и секој зголемен број беше 20 пати поголем од долниот: ова беше слично на нашиот систем каде што секој број лево од децималната точка е десет пати поголем од претходната цифра“ (стр. 40). Звучи малку како програмирање, нели?

Забавен факт: „Нулата“ на Маите исто така служеше како прокси во нивните импресивни календарски системи.

4. Првото откритие на чоколадото

Создавањето чоколадо (од какао) повторно не беше ексклузивен изум на Маите. Наместо тоа, првите „чоколадојади“ веројатно биле Олмеците, уште постара цивилизација која им претходела на Маите. Меѓутоа, поради недостаток на олмечки пишани записи, писарите на Маите од класичниот период биле автори на најстарите списи на оваа тема. Така, Маите, според изворите кои писмено ги запишале фактите за создавањето, биле првите познавачи на чоколадото! Археолошките докази го покажуваат тоа во керамиката на Маите, камените резби, кодекси и мурали, каде што хиероглифите го содржат зборот „какао“. Ваквите натписи се единствениот доказ дека терминот постоел пред доаѓањето на Европејците во Америка во 16 век.

Маите не само што консумирале какао, туку го вклучиле и во религиозниот живот, им оддавале почит на нивните водачи, а подоцна го користеле како валута.

Забавен факт: За разлика од денешната верзија, топлото чоколадо на Маите немало шеќер. За вкус, Маите додале мед, чили пиперки и други зачини.

3. Ритуална употреба на халуциногени дроги.

Иако овој изум може да изгледа изненадувачки кога ќе размислите за него објективно, природно има смисла. Растенијата што содржат халуциногени елементи постојат илјадници години и ги користеле не само Маите, туку и Ацтеките и Инките и многу други. Различни лесно достапни видови им дозволувале на Маите „да излезат од телото“. Од „тутун“ (Nicotiana) помешан со лисјата на психоделичното растение „Датура“, до „волшебните печурки“ (kaisalai okox), „водените лилјани“ (nymphaea ampla) и опојното растение „утринска слава“ (oloiuqui), до конечно „жаба““ (Буфо Маринус).

Физичките докази, вклучително и откритието на „фосили од печурки“, сугерираат дека Маите ги користеле овие „дроги“ во ритуалите за исцелување и религиозните церемонии за да предизвикаат искривена состојба на свеста.

Интересен факт: современите мезоамерикански шамани сè уште вршат слични ритуали кои вклучуваат употреба на истите стимуланси кои го менуваат умот.

2. Големи антички терени за играње топка

Како и во модерните култури, игрите биле важен дел од општеството на Маите. Играта со топка била нивен изум и се играло насекаде. Според Галенкамп: „Секој град имаше терен за играње, опкружен со платформи за гледање, каде што гледачите можеа да ја гледаат играта наречена тлакстли или пок-та-пок, на која Маите беа приврзани како Англичаните за крикет или Американците до бејзбол“ (стр. 32).

Ваквите области за играње топки биле дел од цивилните и церемонијалните центри на градовите на Маите и показател за богатството на градовите.

Покрај забавните цели, игрите понекогаш биле од сериозна природа. На пример, Пок-та-пок се играла за да се решат конфликтите меѓу завојуваните фракции, благородниците, па дури и кралевите. Двете спротивставени страни морало да се обидат да ја погодат топката во една од двете камени обрачи сместени на двата краја на теренот, како во кошарката. Но, тие можеле само да ја додаваат и да ја фрлаат топката со нозе, како во играњето фудбал. Археолошките докази сугерираат и дека губитникот на овој турнир би можел да доживее сурова судбина – да стане крвна жртва на боговите на Маите.

Интересен факт: топката што се користи во игрите била директно поврзана со најневеројатниот изум на Маите #1…

1. Производство на гума

Исто како и сега во 21 век, пред илјадници години Маите правеле природна гума користејќи латекс. Овој изум на Маите доаѓа од нивната обработка на млечната течност од локалните гумени дрвја. Тие мешале латекс со сок од утринска слава, што ја направила супстанцијата помалку кршлива. Доказите за употребата на гума се зачувани на различни места.

Преку експериментирање, Маите развиле „отскочна“ гума и на тој начин измислиле речиси модерни топки за нивните игри. Галенкамп детално ги опишува овие топки, раскажувајќи како „конквистадорите биле воодушевени кога првпат ги виделе бидејќи биле направени од тврда гума… и биле меѓу највредните предмети испратени назад во Европа“ (стр. 32).

Интересен факт: конквистадорите забележале „домородни гумени чевли“, но ниту еден физички доказ не го поддржува овој изум на Маите. Можеби недостатокот на археолошки наоди најдобро се објаснува со фактот дека многу гумени предмети биле запалени како и со подложноста на гумата на хемиска и биолошка деградација.

Археолозите се уште копаат…

Научникот на античките Маи, Џорџ Е. Стјуарт, изјави дека кога станува збор за толкување на минатите човечки култури и однесување, „никогаш нема да го знаеме сето тоа, бидејќи археологијата сама не може да открие изгубен јазик во културата без систем на пишување; или пак исчезната религија; ниту многу други аспекти на човечкиот начин на живот. Етнографската аналогија – екстраполирање назад во минатото за да се објаснат древните обичаи – им помага на некои, но треба да се користи со голема претпазливост, бидејќи многу работи можеби се случиле помеѓу минатото и сегашноста.

Во интервју за National Geographic (2011), Џорџ изјави во врска со истражувањето на цивилизацијата на Маите дека „не знаеме речиси ништо“. Во тоа време имало речиси 6.000 локалитети на Маите, но археолозите „ископале“ само 40 од нив. „Ова е неверојатно мала количина и сè уште не е многу зголемена“.

Синот на Џорџ, Дејвид Стјуарт, кој исто така е приврзаник на Маите, трезвено го сумираше истражувањето на Маите велејќи во истото интервју на National Geographic =: „Ние сме само на почетокот. Археологијата во овој дел од светот всушност постои нешто повеќе од 100 години, а тоа не е ништо… само неколку генерации наука и археологија“. Кој знае колку пронајдоци на Маите светот допрва треба да открие?