Ѕвезда Северница: Водилката на морнарите која крие многу тајни фасцинантни за научниците

Ѕвездата, која со векови им помага на морнарите да го пронајдат својот пат во бескрајните мориња, повторно го привлече вниманието на научниците. Ѕвездата Северница, или Поларис, зазема ретка позиција на небото, покажувајќи кон северниот пол на Земјата. Сепак, нејзиното значење оди многу подалеку од навигацијата: таа стана предмет на долгогодишни астрономски набљудувања, кои открија многу мистерии. Студијата, објавена во списанието Astrophysical Journal, ја спроведе астрофизичарката Ненси Еванс од Центарот за астрофизика Харвард-Смитсонијан.

Ѕвездата Северница која сме навикнати да ја гледаме на ноќното небо е всушност дел од троен ѕвезден систем. Централната ѕвезда Поларис Аа е жолта суперџинска ѕвезда која се наоѓа на околу 448 светлосни години од Земјата. Два сателити се вртат околу неа – помалата ѕвезда Polaris Ab и подалечната Polaris B. Ѕвездата Северница е преполна со тајни кои астрономите можеа да ги откријат дури по децении макотрпна работа.

Истражувањата покажаа дека Поларис е променлива на Цефеидите, тип на ѕвезда која пулсира ритмички, менувајќи ја својата големина и сјај. Ова ја прави важен инструмент за мерење на космичките растојанија, бидејќи постои директна врска помеѓу нејзиниот период на пулсирање и сјајноста. Поради овие својства, таквите ѕвезди се нарекуваат „стандардни свеќи“ и тие играат клучна улога во мерењето на брзината на ширење на Универзумот (Хаблова константа).

Меѓутоа, мерењата на Хабловата константа засновани на набљудувањата на локалните Цефеиди како што е Поларис не секогаш се согласуваат со набљудувањата на космичката микробранова позадина. Оваа противречност, наречена од астрономите „напнатост на Хабловата константа“, е една од главните мистерии на модерната космологија.

За подобро разбирање на Поларис и нејзиното влијание врз мерењето на константата Хабл, тим од астрономи ја набљудувале Поларис 30 години користејќи ја телескопската низа CHARA. Оваа низа, составена од шест посебни телескопи, им овозможи на научниците да ја проучуваат ѕвездата со неверојатна прецизност. Резултатите покажаа дека Поларис е околу пет пати помасивна од Сонцето и има дијаметар 46 пати поголем од Сонцето. Сепак, високата елиптичност на нејзината орбита го отежнува прецизното одредување на масата на ѕвездата, и затоа остануваат некои неизвесности.

Покрај тоа, научниците открија дека Поларис е посветла од очекуваното, што ги натера да ги ревидираат теориите за ѕвездената еволуција. Нејзината осветленост е за 0,4 степени поголема од предвиденото, што покренува прашања за таканаречениот „проблем на масата на Цефеидите“.

Едно од најинтересните откритија беа дамките на површината на Ѕвездата Северница, кои беа идентификувани со помош на телескопите CHARA. Овие точки ја менуваат осветленоста на ѕвездата и додаваат сложеност на нејзиното проучување. Уникатните карактеристики на атмосферата на Поларис најверојатно се должат на нејзината ниска амплитуда на пулсирање, што ја разликува од другите Цефеиди.

Истражувачите планираат да продолжат да ја набљудуваат Поларис за подобро да ги разберат механизмите што ги предизвикуваат овие дамки и да ги откријат сите нејзини тајни. На крајот на краиштата, Ѕвездата Сверница не е само ѕвезда водилка за морнарите, туку и важен објект што може да фрли светлина на основните прашања за Универзумот.