Мистеријата за огромните кратери во Сибир е конечно разотриена – еден од виновниците е глобалното затоплување

Дали експлозија на гас што отвора голема дупка во сибирската почва прави звук ако никој не е во близина за да го слушне? Иако нечујно, метанот што ја прави реакцијата има глобално влијание, а тим од Обединетото Кралство и Шпанија открива повеќе за неговото потекло. Научниците првпат ги забележале овие мистериозни кратери во 2014 година на полуостровот Јамал во Сибир, дупки со дијаметар од околу 30 метри и длабочина над 50 метри, опкружени со остатоци што укажуваат на експлозивни процеси.

Од тогаш, уште слични кратери се појавиле и на полуостровот Гидан. Хемиската инженерка Ана Моргадо од Универзитетот Кембриџ објаснува дека масовните количини на метан што се ослободуваат може значајно да го засилат глобалното затоплување.

Тимот открил дека не се работи само за топење на пермафростот што го ослободува гасот – тоа секако се случува, но не е доволно за експлозии со толкава сила. Геофизичарот Џулијан Картрајт од Шпанскиот национален истражувачки совет вели дека експлозија може да настане или преку хемиска реакција или преку физичко зголемување на притисокот. Бидејќи не биле забележани траги на горење или светлина – кои би означиле хемиска реакција – истражувачите заклучиле дека притисокот има физичко потекло.

Тие сметаат дека главната причина е осмозата, односно процесот со кој течноста се движи за да ги изедначи концентрациите на растворените супстанции. Како што пермафростот се топи – заради сезонските промени, но и продолженото затоплување – површинската почва што содржи свежа топечка вода се проширува надолу и досега до слој со солена вода наречен криопег. Овој криопег не замрзнува лесно заради својата соленост и се наоѓа под притисок, сместен над слој метан-хидрати.

Со пристигнувањето на свежата вода, криопегот ја апсорбира по пат на осмоза, што го зголемува притисокот и предизвикува пукање на пермафростот. На овој начин се ослободува метанот, кој потоа експлодира на површината.

Претходно се мислеше дека овие фрактури се случуваат во текот на милениуми, но оваа студија укажува дека осмозата може да го забрза процесот на само неколку децении – што се совпаѓа со глобалното затоплување кое се интензивираше од 1980-тите.

„Ова е редок феномен,“ вели Моргадо. „Но, количината на метан што се ослободува може значајно да придонесе кон глобалното затоплување“.