Лекар или измамник? „Животински магнетизам“ и моќта на хипнозата од Франц Месмер

Доктор Месмер во своето време бил нарекуван магионичар, волшебник, па дури и гласник на ѓаволот. Сепак, неговите експерименти честопати даваа изненадувачки резултати – токму Франц Антон Месмер прв покажа дека луѓето можат да се лекуваат преку хипноза.

Една чудна околност беше забележана: најголем дел од неговите пациенти беа жени и, како што се зборуваше, „магионичарот“ често ги познавал уште пред да дојдат на сеанса. Така, сликата на дама под моќта на хипнотизер – со лесна помош на Месмер – брзо влезе во поп-културата. Но, кој всушност бил овој човек – талентиран исцелител или само вешт измамник?

Од теологија до медицина

Франц Антон Месмер е роден во 1734 година во Ицнанг, село во рамките на Светото римско царство. Неговиот татко работел како чувар на ловиштата кај локалниот епископ – нешто слично на денешен шумар – без врска со духовната служба.

Младиот Месмер прво бил привлечен од теологијата и дури размислувал да стане свештеник. Во 1752 година влегол во језуитска резиденција, а потоа студирал на Универзитетот во Инголштат. Дали дипломирал таму, останува непознато, но некои извори го нарекуваат доктор по теологија и филозофија.

На крај, сепак, духовната кариера не го привлекувала. Се запишал на Виенскиот универзитет, најпрво на право, а подоцна преминал на медицина – и токму таму го открил својот вистински талент. Во 1766 година дипломирал и станал лекар.

Животински магнетизам

Уште како студент, Месмер развил теорија за постоење на „универзална течност“ што ги поврзува сите живи суштества. Тој ја нарекол оваа сила „животински магнетизам“ и тврдел дека со неа може да се влијае на човечкото тело и да се лекуваат болести.

Својата дисертација ја напишал на тема „За влијанието на ѕвездите и планетите врз здравјето на човекот“, што уште тогаш го издвојувало како лекар со неконвенционален пристап.

Славата и скандалите

Во 1768 година, Месмер се оженил со богата вдовица – Ана фон Пош. Оваа брачна врска му ги отворила вратите кон високото виенско општество, каде што брзо станал познат лик. Таму, секоја нова, егзотична идеја била дочекана со голем интерес – а неговите сеанси со хипноза станале вистинска сензација.

Јавните демонстрации што ги водел биле вистински спектакли: со драматични движења, загадочна атмосфера и пациенти кои често навистина чувствувале олеснување по третманот. Дали тоа бил ефект на „животинскиот магнетизам“, хипноза или чиста сугестија – останува отворено прашање.

Сепак, не поминало долго пред да се појават гласини и обвиненија – за наводни афери со пациентки, како и критики од црквата и медицинските кругови. За да ја смири јавноста, Месмер во 1780-тите го основал Друштвото за универзална хармонија, преку кое собирал следбеници и финансии. Како благајник, добил неверојатни 344.000 ливри (француска валута пред франкот) – што денес би изнесувало неколку милиони евра – и станал еден од најбогатите научници на Европа во тоа време.

Лекар или измамник?

И покрај сè, до денес останува нејасно: бил ли Месмер визионер со навистина нов метод, надарен хипнотизер што ја користел моќта на сугестијата или пак талентиран измамник кој знаел како да ја искористи љубопитноста и довербата на луѓето? Најверојатно – комбинација од сето тоа.