Четири големи пронајдоци кои целосно го промениле светот

Четирите големи пронајдоци се пронајдоци од древна Кина и нивното историско значење е големо. Овие четири пронајдоци имале длабоко влијание врз развојот на цивилизацијата низ целиот свет. Тие служат само за да ја истакнат технолошката интеракција помеѓу истокот и западот. И дефинитивно без нив животот би имал друг тек.

Компас

Дијаграм на морнарскиот компас на династијата Минг

Компас од магнетит се користел во Кина за време на династијата Хан помеѓу 2 век п.н.е. и 1 век од н.е., каде што бил наречен „југо-водач“. Најраната референца за магнетен уред користен за навигација е во книгата од династијата Сонг која датира од 1040-1044 година, каде што има опис на железна „риба што покажува на југ“ која лебди во сад со вода, насочувајќи се на југ. Уредот се препорачувал како средство за ориентација „во непознатоста на ноќта“. Првиот компас со магнетна игла бил запишан од Шен Куо во неговата книга од 1088 година.

Според Џозеф Нидам, Кинезите во династијата Сонг и следната династија Јуен користеле сув компас.

Сувиот компас што се користел во Кина бил компас со сува суспензија, дрвена рамка направена во форма на желка обесена наопаку од табла, со магнетитот запечатен со восок, а ако се вртел, иглата на опашката секогаш покажувала во северниот кардинален правец. Иако европската компас-картичка во кутија и сува игла од 14 век била усвоена во Кина откако ја употребиле јапонските пирати во 16 век (кои пак дознале за тоа од Европејците), кинескиот дизајн на суспендираниот сув компас опстојувал во употреба и во 18 век.

Барут

Пиштол од династијата Јуан, околу 1300-тите години (деценија).

Барутот бил измислен во 9 век од кинески алхемичари во потрага по еликсир на бесмртност. Кога трактатот на династијата Сонг, Вујинг Зонгјао бил напишан од Зенг Гонглианг и Јанг Веид во 1044 година, различните кинески формули за барут содржеле нивоа на нитрат во опсег од 27% до 50%. До крајот на 12-от век, кинеските формули на барут имале ниво на нитрат способно да пробие низ метални контејнери од леано железо, во форма на најраните шупливи граната бомби исполнети со барут.

Во 1280 година, случајно се запалила продавницата за бомби од големиот арсенал на барут кај Вејанг, која произвела толку голема експлозија што тим од инспектори на местото една недела подоцна заклучиле дека 100 стражари биле убиени веднаш, со дрвени греди и столбови разнесени високо кон небото и слетале на растојание од над 3,2 км оддалечено од експлозијата.

Во времето на Ханзо Ју и неговиот Хуолонгјинг (кој детално ги опишал воените примени на барут) во средината на 14 век, експлозивниот потенцијал на барутот бил усовршен, бидејќи нивото на нитрат во формулите на барут се искачило на опсег од 12% до 91%, со најмалку 6 различни формули во употреба за кои се сметало дека имаат максимален експлозивен потенцијал за барут. Во тоа време, Кинезите измислиле како да создадат експлозивно ѓуле со пакување на своите шупливи лушпи со овој барут збогатен со нитрат. Ископано наоѓалиште на рани мини од династијата Минг покажало дека зрнест барут бил присутен во Кина до 1370 година. Постојат докази кои сугерираат дека зрнест прав од барут можеби се користел во Источна Азија уште од XIII век.

Производство на хартија

Хартија за виткање од коноп, Кина, околу 100 п.н.е.

Производството на хартија традиционално било забележано во Кина околу 105 година н.е., кога Каи Лун, официјален приврзаник на Царскиот двор за време на династијата Хан (202 п.н.е. – 220 г.н.е.), создал лист хартија со користење на црница и други растителни влакна заедно со ситни мрежи, стари партали и отпад од коноп. Сепак, неодамнешно археолошко откритие најдено во Гансу е хартија со кинески знаци на неа која датира од 8 п.н.е.

Додека хартијата користена за завиткување и полнење се користела во Кина уште од 2 век п.н.е., хартијата што се користела како медиум за пишување станала широко распространета до 3 век. До 6 век во Кина, листови хартија почнале да се користат и за тоалетна хартија. За време на династијата Танг (618–907) хартијата се виткала и се шиела во квадратни кесички за да се зачува вкусот на чајот. Династијата Сонг (960–1279) што следела била првата влада што издала хартиена валута.

Печатење

Сложена предница на Дијамантската сутра од династијата Танг во Кина, 868 година (Британски музеј)

Кинескиот изум на печатење со дрвени блокови, во одреден момент пред првата книга која датира од 868 година (Дијамантската сутра), ја произвела првата култура на печатење во светот. Според А. Хајат Мејор, кустос во Метрополитен музејот на уметност, „Кинезите беа тие што навистина ги измислија средствата за комуникација што требаше да доминираат до нашата ера“.

Печатењето со дрвени блокови им одговарало повеќе на кинеските знаци отколку подвижниот тип, што исто така го измислиле Кинезите, но кој не го заменил печатењето со дрвени блокови. Западните печатници, иако биле воведени во 16 век, не биле широко користени во Кина сè до 19 век. Кина, заедно со Кореја, била една од последните земји што ги усвоила.

Печатењето со дрвени блокови за текстил, од друга страна, претходело на печатењето на текст со векови во сите култури, а за прв пат се појавило во Кина околу 220 година. Тоа стигнало во Европа од 14 век или порано, преку исламскиот свет, и околу 1400 година се користело на хартија за стари мајсторски печатења и карти за играње.

Печатењето во Северна Кина било напредното во 11 век, како што било запишано од научникот и државник Шен Куо (1031–1095) од династијата Сонг дека обичниот занаетчија Би Шенг (990-1051) измислил печатење од керамички подвижен тип.

Потоа, имало такви како што е Ванг Жен (активен 1290-1333) кој измислил поставка од дрвен тип, што подоцна влијаело на развивање на печатење од метален подвижен тип во Кореја (1972-1377). Печатењето од подвижен тип било долг процес ако требало да се состават илјадници поединечни карактери за печатење на само една или неколку книги, но ако се користел за печатење илјадници книги, процесот бил ефикасен и доволно брз за да биде успешен и високо применуван.

Имало многу градови во Кина каде печатењето од подвижен тип, во дрвена и метална форма, било усвоено од претпријатијата на богати локални семејства или големи приватни индустрии. Судот на династијата Кинг спонзорирал огромни проекти за печатење користејќи печатење од дрвен подвижен тип во текот на 18 век. Иако е заменет со западни техники на печатење, печатењето од дрвен подвижен тип останал во употреба во изолирани заедници во Кина.