Чудата на Марс – 10 неверојатни особености на Црвената планета

Од највисокиот вулкан во Сончевиот систем до кратери стари милијарди години – составивме листа од 10 најфасцинантни и најекстремни геолошки формации на Марс.

Марс, нашиот сосед, е планета со некои од најекстремните топографски особености во целиот Сончев систем. Неговите неверојатни вулкани, кањони и ударни кратери кријат клучеви за разбирање на геолошкото минато што се протега милијарди години наназад.

На пример, Олимп (Olympus Mons) е најголемиот вулкан во Сончевиот систем, речиси три пати повисок од Монт Еверест. Или пак, системот кањони Долини Маринер (Valles Marineris), кој се протега на неверојатни 4 000 км.

Благодарение на мисиите како што се „Персеверанс“ (Perseverance), „Кјуриосити“ (Curiosity) и „Опортјунити“ (Opportunity), човештвото постојано открива нови геолошки особености на Марс. Некои од нив се клучни за потрагата по траги од вода и можен живот на оваа мистериозна планета.

Ајде да разгледаме десет од најимпресивните геолошки формации на Марс и да одлучиме – која од нив е најфасцинантна.

1. Олимп (Olympus Mons) – највисокиот вулкан во Сончевиот систем

Олимп е најголемиот вулкан во Сончевиот систем, со висина од 22 км – речиси три пати повисок од Монт Еверест.

Сместен во западната хемисфера на Марс, меѓу вулканскиот регион Фарсида (Tharsis) и рамнината Амазонија (Amazonis Planitia), Олимп е џиновски штитовиден вулкан. Тој се формирал преку милијарди години со слоевито наталожување на лава.

За разлика од вулканите на Земјата, Олимп продолжил да расте затоа што на Марс нема тектонски плочи. Лавата не се преместувала, туку се таложела на истото место, создавајќи вулкан со основа широка 600 км – речиси со големина на Италија!

2. Долини Маринер (Valles Marineris) – најголемиот систем на кањони

Долини Маринер е огромен систем на кањони, најголем во Сончевиот систем.

Се протега на 4 000 км – десет пати подолг од Големиот Кањон на Земјата и пет пати подлабок. Веројатно, настанал поради тектонска активност, а подоцна ерозијата, свлечиштата и можните антички водени текови дополнително го издлабиле.

На некои места достигнува длабочина од 7 км, а карпестите слоеви што се изложени во кањонот откриваат вредни податоци за историјата на Марс и траги од поранешна вода.

3. Вулканите на Фарсида (Tharsis Volcanoes) – Аскрејска, Павонис и Арсија

Вулканите на Фарсида се огромни штитовидни вулкани, сместени во најголемиот вулкански регион на Марс – платото Фарсида.

Овој регион зафаќа 25% од површината на планетата и е дом на Олимп. Најпознати вулкани тука се Аскрејска (Ascraeus Mons), Павонис (Pavonis Mons) и Арсија (Arsia Mons). Тие се распоредени во речиси совршена линија.

Поради тоа што Марс нема тектонски плочи, лавата се наталожувала на истото место со милијарди години, овозможувајќи им на овие вулкани да станат џиновски.

4. Рамнината Елада (Hellas Planitia) – најдлабоката ударна депресија

Рамнината Елада е една од најдлабоките и најголемите ударни низини во Сончевиот систем.

Сместена во јужната хемисфера на Марс, нејзиниот дијаметар изнесува околу 2 300 км, а најдлабоката точка се наоѓа 7 км под околниот терен.

Формирана е пред околу 4 милијарди години, кога огромен астероид удрил во површината на Марс.

Поради својата длабочина, овој регион има повисок воздушен притисок, што доведува до формирање на мраз и магла во некои периоди.

5. Формацијата Медуза (Medusae Fossae Formation) – мистериозни еолски наслаги

Оваа огромна геолошка формација, која се протега на 5 милиони квадратни километри, се состои од ерозивни талози.

Научниците веруваат дека настанала пред околу 3 милијарди години од вулканска прашина или таложење на песок.

Формацијата е исклучително порозна, а нејзиното потекло сè уште е мистерија.

6. Кратер Гејл (Gale Crater) – доказ за поранешни езера

Кратерот Гејл има дијаметар од 154 км и старост меѓу 3,5 и 3,8 милијарди години.

Во неговиот центар се наоѓа планината Еолида (Aeolis Mons), која содржи слоеви на седиментни карпи – доказ дека некогаш овде имало езера.

Марсоходот „Кјуриосити“ ја истражува оваа област од 2012 година, анализирајќи траги од поранешна вода и можни органски материи.

7. Рамнината Утопија (Utopia Planitia) – најголемиот ударен басен

Со дијаметар од 3 300 км, ова е најголемиот познат ударен басен на Марс.

Под нејзината површина е откриен замрзнат воден мраз, што укажува на тоа дека некогаш овде можеби имало плиток океан.

8. Лабиринт Ночи (Noctis Labyrinthus) – комплексен систем на долини

Овој „лабиринт“ од длабоки кањони, долг 1 190 км, е формиран од тектонски и водени процеси.

Откриени се минерали што укажуваат на тоа дека овде некогаш имало вода.

9. Церберски раседи (Cerberus Fossae) – млади тектонски пукнатини

Овие раседи, долги 1 000 км, можеби укажуваат на постоење на подземна вода или мраз.

Сондата InSight регистрирала „марстресенија“ (земјотреси на Марс), што значи дека планетата е сè уште тектонски активна.

10. Реул Валис (Reull Vallis) – древно речно корито

Оваа долина, долга 1 500 км, била обликувана од вода и ледници.

Нејзината геологија дава важни информации за историјата на водата на Марс.