Саканата сопруга на Александар Македонски: Судбината на бактриската принцеза Роксана

„Ѕвезда“ – најубавата меѓу жените

Роксана е родена во благородничко бактриско семејство (Бактрија е регион што денес опфаќа делови од Авганистан, Узбекистан и Таџикистан). Нејзиниот татко, Оксиартес, владеел со дел од територијата и бил умешен, политички прагматичен човек.

Кога Александар започнал поход во Бактрија, Оксиартес најпрво се борел против него, поддржувајќи го персискиот крал Бесус. Но кога среќата му се свртела, го сменил таборот и му се приклучил на Александар.

Вреди да се напомене дека Оксиартес се предал дури откако Александар извел навистина смела операција: во 327 п.н.е., под покров на ноќта, неговите најдобри војници се искачиле на стрмна карпа до непробојна тврдина каде што се криеле жените и децата на бактриските благородници. Тоа делувало како удар од гром – Оксиартес бил принуден да капитулира.

Во знак на покорност и за да му се додвори на победникот, Оксиартес организирал гозба и довел 30 најубави девојки од Бактрија – меѓу нив и неговата ќерка, Роксана.

Римскиот историчар Куртиус Руф, во својата „Историја на Александар Македонски“, ја опишува како жена со „исклучителна убавина и елеганција, ретка за варварите“. А грчкиот историчар Аријан запишал:

„Таа беше најубавата меѓу жените… Александар се заљуби во неа на прв поглед… и реши да се ожени со неа.“

Слично сведочи и Плутарх, кој ја нарекува „убава и цвета девојка“ и додава дека Роксана била „единствената жена што го освоила Александар“.

Бракот што ги налути Македонците

Одлуката на Александар да се ожени со Роксана не била прифатена со воодушевување од неговите најблиски. Зошто? Куртиус Руф вели:

„Кралот на Азија и Европа зеде за жена девојка која ја доведоа за забава на гозба, и од неа треба да се роди оној кој ќе владее над победниците.“

Со други зборови, македонската елита го сметала тој брак за понижување. Александар, тогаш 29-годишен, свесно ја носи таа одлука, оженувајќи се со 15-годишната Роксана – од љубов, но и со јасна политичка калкулација.

Плутарх пишува: „Бракот со Роксана одговараше на неговиот план – тој ги доближи варварите до него, и тие му укажаа доверба.“

А Куртиус Руф дополнува: „Само така можеше да се надмине срамот на победените и гордоста на победниците.“

Брак од љубов… и политички интерес

На почетокот, бракот бил стабилен. Роксана го придружувала Александар дури и во неговата експедиција во Индија. Можно е во тој период да забременила и да родила син – но детето починало веднаш по раѓањето.

По враќањето од походот, Александар почнува да се оддалечува. Во 324 п.н.е., тој стапува во брак и со Статира – ќерката на поразениот персиски крал Дариј III – и со уште една Персијка. Брак со три жени? Да, но сè било во служба на големата политичка стратегија: Александар сакал да ги обедини народите преку лични врски.

Плутарх наведува дека Роксана ја мразела Статира – со право, бидејќи нејзиниот син можел да стане наследник. Таа се повлекла во сенка, додека блескавата свадбена церемонија во Суза (на која се венчале уште 100 македонско-персиски парови) ја потсетила колку ѝ е кревка позицијата.

Последните години на „ѕвездата“

По смртта на Александар во 323 п.н.е. (некои тврдат дека бил отруен), Роксана останала без заштита, но со една важна улога – мајка на идниот крал, Александар IV, кој се родил по смртта на својот татко.

За да го осигура местото на синот, Роксана ги отстранува ривалите: Статира и љубовницата Барсина – и двете жени кои, исто така, родиле деца на Александар. Неколку години била под заштита на мајката на Александар – силната и опасна Олимпија. Но во 316 п.н.е., и таа е убиена по наредба на новиот владетел Касандар.

Во 309 п.н.е., Роксана и младиот Александар се отруени – исто така по негова наредба. Судбината на „ѕвездата“ завршила во мракот на политичката борба за моќ, за која таа – барем на почетокот – не била подготвена.