Сузан Бјули: „Јас сум врвна докторка за женско здравје и НИКОГАШ не би направила рутинска мамографија. Жените се лажени од здравствените служби – ова е ВИСТИНАТА за мамографијата што мора да ја знаете“

Рекламите што оваа недела ги објави Јавното здравство во Англија имаа ослободителен, речиси славенички тон.

Прикажуваа жени како ги соблекуваат градниците додека во позадина свири соул музиката на Вилсон Пикет, пред да воздивнат со олеснување. Рекламата е дизајнирана да им го сврти вниманието на жените кон нивните гради.

„Да го соблечеш градникот е одлично – а исто толку добро е да ја завршиш својата мамографија“, вели нараторот. „Таа може да открие рак многу пред да го почувствуваш, или, што е поверојатно, да ти го смири умот.“

Ова е првата национална кампања на Јавното здравство во Англија за поддршка на скринингот за рак на дојка, чија цел е да ја зголеми стапката на присуство на рутинските мамографии што им се нудат на жените од 50 до 71 година на секои три години.

Зошто? Бидејќи бројот на жени што одат на скрининг опаѓа – последните податоци покажуваат дека една третина од поканетите не одат. Кај жените кои за првпат добиваат покана, тој процент е 46,3%.

Професорката Сузан Бјули вели дека скринингот, без симптоми, треба да биде избор

Ова, според Англиското здравство, е катастрофа. Без скрининг, се вели, ракот на дојка може да не се дијагностицира или да се лекува сè додека не биде предоцна – што значи дека жени умираат непотребно од болест што денес, благодарение на големите напредоци во науката и медицината, може да се лекува.

Кампањата беше лансирана заедно со емотивно писмо од водителката на BBC, Викторија Дербишир, која во 2015 година, на 47-годишна возраст, беше дијагностицирана со рак на дојка.

„Сè уште сум тука благодарение на вештината на Англиското здравство – 2025 година ќе бидат десет години откако ми беше дијагностициран рак,“ напиша таа. „Мамографијата може да ти го спаси животот. Те молам, оди.“

Но, ништо од ова не ја кажува целата вистина. Би одела дотаму да кажам дека жените се лажени за придобивките од мамографијата и дека воопшто не им се кажува за вистинските ризици.

Знам дека ова што го велам може да предизвика загриженост кај многу жени што го читаат ова. Сосема е природно да се плашиме од оваа болест и да претпоставуваме дека раното откривање нуди подобра шанса за подолг живот и подобро здравје.

Но, откако со години внимателно ги проучував доказите за скринингот, моите сомнежи растеа. И сега знам дека тој не нуди тоа што ни се ветува.

Дозволете да објаснам – а вие одлучете сами.

Јас сум 66-годишна докторка и целиот свој живот сум го посветила на здравјето на жените и на медицина базирана на докази. Имам и семејна историја на рак на дојка. Мојата сестра откри канцерогена грутка на средината на 40-тите години, пред речиси 20 години. Мојата тетка и баба исто така беа дијагностицирани со оваа болест.

Може да се каже дека сум исто толку исплашена од можноста да добијам рак на дојка.

И покрај тоа, секои три години, кога добивам покана за рутинска мамографија – често со сè поагресивен тон за тоа какви се ризиците ако не одам – јас одбивам.

Никогаш не сум направила мамографија, и никогаш нема да направам.

А еве ја вистината што нема да ја најдете во поканите или во ординацијата: со тоа што одбивам мамографија, го намалувам ризикот од дијагноза за рак на дојка за една третина – факт што е поткрепен со повеќе научни студии.

Она што го знаеме за мамографијата е дека често открива рани форми на рак кои самите од себе исчезнуваат или никогаш не предизвикуваат симптоми.

На пример, околу 25% од карциноми откриени преку скрининг се класифицирани како DCIS (дуктален карцином in situ) – што значи дека канцерогените клетки се ограничени во млечните канали.

Истражувањата покажуваат дека дури 80% од овие случаи може да исчезнат сами од себе, без да навлезат во ткивото на градата.

Но, штом ќе бидат забележани на рендген, лекарите не можат да знаат кој случај ќе стане опасен, а кој не – па мораат да ги третираат сите.

Тоа значи дека некои жени добиваат дијагноза и се подложуваат на непотребни биопсии, операции и лекувања.

Откако ќе ти постават дијагноза, нема враќање назад. Засекогаш ќе бидеш „преживеана од рак на дојка“ – и никој не е по благодарен од жена која верува дека ѝ е спасен животот. Чувството е како да си избегнала куршум.

Но, што ако твојот рак никогаш немало да напредува? Тогаш, би рекла дека мамографијата те измамила и ти нанела штета.

Ова многу јасно го илустрира дијаграмот на реномираниот „Harding Center for Risk Literacy“, базиран на податоци анализирани од светски познатата Cochrane Collaboration.

Тоа е дијаграмот што треба да стои на секоја брошура и да биде залепен на ѕидовите на секоја ординација за скрининг, за жените да знаат во што се впуштаат.

Тој покажува дека, од 1.000 жени што ќе одат на скрининг, 4 сепак ќе умрат од рак на дојка, а 18 ќе починат од друг вид рак.

Можеби ќе добијат порано дијагноза, што значи дека подолго ќе живеат со статусот „болна од рак“.

Но тоа не значи дека ќе живеат подолго.

Исто така, дополнителни 100 жени нема да имаат рак, но ќе имаат „лажна тревога“ од скринингот – што значи дека ќе мора да направат дополнителни тестови или биопсија за да се исклучи ракот.

Кај пет жени од 1.000, целата или дел од градата ќе биде отстранета, иако нивниот рак никогаш немало да напредува.

Дијаграмот исто така покажува што се случува со 1.000 жени како мене, кои не одат на мамографија. Во овој случај, пет ќе починат од рак на дојка – што значи една жена повеќе на 1.000. Се разбира, во поголема популација оваа разлика станува поважна.

Но, истиот број на жени, воопшто, ќе починат од некаков вид рак.

Со таа разлика што ниту една од нив нема да биде оштетена од непотребна грижа, третмани или операции.

Авторите на студиите од Cochrane Collaboration дополнително појаснуваат дека кога се земаат предвид само најдоверливите истражувања, се покажува дека скринингот воопшто не го намалува бројот на смртни случаи од рак на дојка.

Сите сакаме да мислиме дека сме таа една личност од 1.000 – дека скринингот ни го спасил животот – но никогаш нема да знаеме со сигурност. Статистички, многу е поверојатно дека сме оние што се непотребно оштетени.

Она што дијаграмите не го покажуваат се потенцијалните други штети – на пример, дозата на зрачење што се користи во мамографијата може всушност да предизвика дополнителни 1,3 случаи на рак на 100.000 жени кои ќе бидат подложени на скрининг во текот на животот.

Дополнително, манипулацијата со рани канцерогени клетки затоа што изгледаат „сомнително“ може да ги трансформира во понапредни клетки способни за раст и ширење.

Понекогаш, кога ќе ставите биопсична игла во тумор, може да предизвикате расфрлање на канцерогени клетки по патот на иглата. Во спротивно, тие можеби би останале на истото место и не би биле штетни.

Се разбира, оние што го поддржуваат скринингот ќе тврдат дека благодарение на него, бројот на смртни случаи од рак на дојка значително се намалил во Велика Британија.

Во 1970-тите, само 40% од жените преживувале 10 години по дијагнозата, во споредба со 78% денес.

Но, студиите што ги споредуваат земјите со и без скрининг покажуваат дека стапките на смртност се подобриле на ист начин.

И најголемиот пад на смртноста се случил кај жени под 50 години – кои воопшто не биле поканети на скрининг. Ова сугерира дека заслужните за подобрувањата не се мамографиите, туку неверојатните напредоци во третманот што сум ги видела низ децениите.

Дополнително, сè уште дијагностицираме значителен број на случаи со напреднат рак на дојка – што, ако скринингот навистина делуваше, не би требало да го гледаме толку често.

Јас не сум осамен глас во ова.

Професорот Мајк Баум, високо почитуван специјалист за рак од Колеџот во Лондон, кој помогна да се воспостави програмата за скрининг во Велика Британија, поднесе оставка во 1997 година токму поради проблемот со информираната согласност. Жените добиваа преувеличени информации за придобивките од скринингот, но не беа информирани за ризиците.

Тој ми кажа дека верувањето дека „раното откривање е подобро“ кога станува збор за ракот има смисла само ако канцерогените клетки се развиваат линеарно – односно, ако започнуваат како мали, потоа стануваат грутки што можеме да ги напипаме, а потоа растат и се шират.

Но, како што истакнува проф. Баум, тоа не е начинот на кој ракот навистина се однесува.

Во теорија, канцерогените клетки може да се намалат, да останат исти или да пораснат. Некои можат да се прошират, но тоа не значи дека мора да пораснат за да го направат тоа. Исходот зависи од тоа како ќе се однесуваат тие клетки – а не од тоа дали ќе ги откриете додека се уште мали.

А скринингот не може да ви го каже тоа. Тој е само моментна слика, не предвидува иднина.

ОВА НЕ ЗНАЧИ ДЕКА НЕ ТРЕБА ДА ОТИДЕ НА ЛЕКАР АКО ЗАБЕЛЕЖИТЕ НЕШТО СОМНИТЕЛНО. НОВА ГРУТКА, ИСЦЕДОК ОД БРАДАВИЦАТА ИЛИ ВДЛАБНАТИНИ НА ГРАДАТА СЕКОГАШ ТРЕБА ДА БИДАТ ПРОВЕРЕНИ. АКО ИМА СИМПТОМИ, ВЕДНАШ БИ ОТИШЛА КАЈ МОЈОТ ЛЕКАР.

Ако и јас и вие имаме рак во вакви околности, ќе бидеме во добри раце и прогнозата ни е веројатно позитивна.

Како што беше случај со мојата тетка и баба, кои починаа во длабока старост, и мојата сестра, која е жива веќе 20 години подоцна.

Но, скринингот без симптоми треба да биде избор – и затоа, кога ќе ја видите најновата реклама на телевизија, сетете се дека тоа не е толку „логична одлука“ како што може да изгледа.